Kıb-Tek Tarih Oluyor!

Kıbrıs Türk Elektrik Kurumu (Kıb-Tek) geçtiğimiz seneden beri yönetim zafiyetleri, gerekli siyasi iradenin gösterilmemesi, kurum içinde iddia edilen yolsuzluklar ve hala süren dava süreçleri ile artık sorunların çözümünde geriye dönülmez bir aşamaya geldi.

Elektrik kesintilerine isyan eden vatandaş, tam da kimi siyasi çevrelerin istediği gibi “özelleştirilsin” noktasına doğru ses yükseltiyor…

Geçtiğimiz hafta 2 ünitenin arızalanmasıyla ülke genelinde kesintiler yaşanması, bu süreçte de Türkiye’den kablo ile elektrik getirilmesi “müjdesi”, kurum özelleştirilmese de “yok oluş”un işareti gibi…

Oysa kablo ile elektrik getirilmesi söylemi yeni değil.

Kıbrıs Türk Elektrik Kurumu Çalışanları Sendikası (EL-SEN) Yeni Başkanı Çağlayan Cesurer, 2008 yılında AKSA’nın kablo ile Türkiye’deki santralinden KKTC’ye 30 yıllığına elektrik getirme teklifinde bulunduğunu, o dönemde bunun kabul edilmediğini belirtiyor.

Kablo ile elektrik getirilmesine karşı olmadığını söyleyen Cesurer’in endişesi, KKTC’ye getirilecek elektriğin bir firmanın tek bir santrali üzerinden tek yönlü şeklinde yapılması.

Oysa Türkiye, Avrupa Elektrik Sistemi İşletmecileri Birliği (ENSO-E)’ne bağlı.  Türkiye’nin bağlı olduğu bu enterkonnekte sistemi ile tüm Avrupa ülkelerine karşılıklı satış gerçekleşiyor. Arıza durumları ise en aza indirgeniyor.

Kablo ile elektrik getirilmesi sonraki süreç ancak şu an her an tamamen karanlıkta kalma ile yüz yüzeyiz…

“Peki, çok mu geç kaldık? Şu an ne noktadayız?” Cesurer bu soruyu şöyle yanıtlanıyor:

Normal şartlar altında, santrallerimiz üretim kapasitesini kullanabilmiş olsa, üretim fazlamız bile olurdu. Ancak 2022 yılı içerisinde yapılması gereken bakımlar aksatıldı, firmalardan alınan yedek parçaların parası ödenmedi. Bunlar ödenmediği için de bu sorunları yaşıyoruz. Son 6 ay içinde bu firmalara 1 milyar 800 milyon TL gibi bir rakam ödendi. Bu firmalara 3 yıldır ödeme yapılmıyordu.

Yapılması planlanan yeni trafo merkezleri vardı. Şimdi onların ihalelerine çıkılmaya başlandı. Özellikle İskele ve Gönyeli bölgesinde çok ciddi bir talep var. Yeni yatırımların ivedilikle yapılması gerekiyor.

Üretim noktasında da bazı kararlar alındı ve bir ay içerisinde bazı şeyler netleşecek.

Ancak bu durum göz göre göre geldi. Şu an çok kötü bir noktadayız. Zamanında yatırım yapılmadı. Biz onun sonuçlarını yaşıyoruz. Çok ciddi bir sıkıntı var. Özellikle yedeksiz kalmamız noktasında ciddi bir sıkıntı var. Şu an en küçük bir arızada saatlerce karanlıkta kalıyoruz.

İki dizel santralde sorun olduğu için bunun yansıttığı sıkıntılar bunlar. Aynı şekilde TC’den hibe edilen 2 tane gaz türbini maalesef mazotla çalışıyor. 7,5 TL gibi bir fiyata enerji üretiyor. Aslında bu santraller, acil durum santralleridir. Ancak diğer santrallerde yaşanan sıkıntılar nedeniyle bunlar kullanıyor. Bunun da ciddi bir maliyeti var.

“Bu faturalara yansıyacak mı? Hem karanlıkta kalıp hem de yüksek fatura mı ödeyeceğiz bu ay?”

Maliyet unsurları içinde bu da var tabi. Normalde üretim maliyeti 3,99 iken bunların kullanımıyla 7,5 TL’ye yükseliyor. Ancak şuan bunun vatandaşlara yansıtılması gibi bir durum yok. Ortada duran bu görev zararı, hükümetlerin suçudur. Bunun devlet tarifelerine eklenmesini talep ettik. Bu maliyetin vatandaşın faturalarına yansıtılmaması yönünde bir çalışma var.

Dizel santrallerdeki sorun ne zaman düzelecek?

Bunun bir tanesi 1 buçuk 2 ay içinde düzelebilir. Turboda sorun var. Türkiye’ye gönderilip ayar yapılması lazım. Diğeri maalesef uzun bir zaman alacak. Belki bir 6 ayı alabilir.

Bu gelgitleri 1 buçuk ay daha sürecek mi?

Mevsim geçişlerinde bir sıkıntımız yok. Mart-Haziran arası talep düşecek. Yeni ünitelerin de yapımına başlanırsa, 8 ay içerisinde bu üniteler de kurulabilir. Bunun tedbiri alınamazsa gelecek yıl hiç enerji bulunamayacak.

Şu an esas sıkıntı bakım yapılacak üniteleri bile durdurmakta sıkıntı yaşıyoruz. O bakım için muhakkak kesinti yapılmak zorunda. Maalesef kesinti olmasın diye bu yapılamıyor. Çünkü yedek gücünüz yok.

Bizi acil olarak bu sıkıntıdan kurtaracak önlemler neler?

Birinci olarak hızlı bir şekilde Teknecik’e 4 tane dizel santralin siparişinin verilmesi gerekiyor. Bunlar 8 aylık bir sürede devreye girer.

Diğer taraftan aksamış olan bakımların hızlı bir şekilde yapılabilmesi. Marttan önce tam kapsamlı bakıma gitmek mümkün değil, bu kesinti demek olur.

Projelendirilen ve ihaleye çıkılan yeni trafo merkezlerinin devreye girmesi gerekiyor.

Yüksek gerilim hatlarında yapılması gereken çalışmalar var. Bunların bütünü, iletim-üretim ve dağıtımdaki eksikliklerin giderilmesi ile mümkün. Bu da eğer niyet varsa, 10 aylık bir süre içinde sorunlara çözüm bulunabilir.

Önümüzdeki 1 ay içerinde bu kararlar alınıp, hayata geçirilmezse -bazı kararlar alınıp imza atılmasına rağmen yapılmadı-  yaşanacakların sorumlusu biz olmayız. Çünkü önümüz daha karanlık.

Son sürece girdik.

Neden bunlar yapılmıyor, yapılmadı?

Birincisi kablo ile elektrik gündeme getirildi. İkincisi AKSA ile sözleşme bitiyor. Uzatılmasına zemin hazırlamak için yapıldı. “Kesinti olduğunda biz elektrik istemeyiz” diyemeyiz. Çok daha pahalıya enerji alıp, sadece 18 milyon dolara kira bedeli ödüyoruz her yıl. Hala bunlar üzerinde oynan oyunlar var. Kıb-Tek’in elini kolunu bağlayıp, birilerine çıkar sağlamak.

Haber/Selda Bektaş
Fotoğraf/ Gürol Yardımcı